پیش و پس از تحریم‌ها؛ سهم همسایگان در تجارت خارجی ایران چیست؟

بررسی آمارهای سه سال اخیر نشان می‌دهد که ایران موفق شده سهم تجارت با همسایگان را به‌عنوان جایگزینی برای محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها به ‌طور چشمگیری افزایش دهد. بر اساس داده‌های رسمی؛ تجارت با همسایگان در سال ۱۳۹۹ حدود ۳۶.۵ میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال ۱۴۰۲ به ۶۰.۷ میلیارد دلار رسیده است، یعنی رشد بیش از ۲۴ میلیارد دلاری در فاصله سه سال. این روند افزایشی در حالی رخ داده که تجارت با بسیاری از مناطق دیگر جهان (به ‌ویژه اروپا و شرق آسیا) تحت تأثیر محدودیت‌های بانکی و نفتی کاهش یافته یا با نوسان همراه بوده است.

ایران با کشورهایی همچون عراق، ترکیه، امارات، آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان، قطر، عمان، افغانستان، پاکستان، روسیه، قزاقستان، بحرین، کویت و عربستان سعودی همسایه است. در بین این کشورها نیز امارات، ترکیه و عراق همواره سه شریک اصلی تجاری ایران محسوب می‌شوند و در برخی سال‌ها بیش از ۵۰ درصد تجارت منطقه‌ای ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

تصویر کلان تجارت ایران پیش و پس از تحریم‌ها

گزارش های رسمی نشان می‌دهد که در دهه ۸۰ شمسی، شرایط تجارت خارجی ایران مساعد بود، میانگین صادرات گمرکی (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹)، ۱۳.۶۶ میلیارد دلار و میانگین رشد سالانه صادرات، ۲۳.۱۸ درصد، میانگین واردات ۴۳.۲۷ میلیارد دلار  و رشد سالانه واردات ۱۵.۵۱ درصد بوده است.   

در این دهه، تنوع کالاهای صادراتی افزایش یافت، خدمات به سبد صادرات اضافه شد و مناسبات سیاسی خارجی نیز ثبات بیشتری داشت؛ همین عوامل موجب شد صدور کالاهای ایرانی پیوسته در مسیر صعودی قرار گیرد.

دهه ۱۳۹۰؛ آغاز تحریم‌ها و کاهش محسوس رشد تجارت

با شروع دهه ۱۳۹۰ و تشدید تحریم‌ها، واردات و صادرات هر دو با نوسانات شدید مواجه شدند. نرخ رشد صادرات در ۱۳۹۰، ۲۷.۳۷ درصد؛ نرخ رشد صادرات در ۱۳۹۹، منفی ۱۵.۸۴ درصد (کمترین مقدار دهه) میانگین رشد صادرات دهه ۹۰، ۳.۷۳ درصد (سقوط چشمگیر نسبت به میانگین ۲۳ درصدی دهه قبل) بوده است.  

همچنین میانگین واردات دهه ۹۰، ۴۷.۷۱ میلیارد دلار، رشد سالانه، منفی ۳.۲۵ درصد، دامنه نوسان رشد از منفی ۲۰.۷۳ درصد تا مثبت ۴۹.۴۶ درصد رسید. بر خلاف دهه ۸۰ که واردات پیوسته رو به رشد بود، دهه ۹۰ با بی‌ثباتی ارزی، محدودیت‌های تجاری و سختگیری‌های بانکی همراه شد و موجب کاهش رشد واردات شد.

انتهای پیام